De offers
Jeroen Windmeijer
Don Lucas is een 21-jarige Nederlandse student - eigenlijk heet hij dan ook gewoon Luc - die vanuit zijn studie in Wageningen een half jaar in een dorp in Bolivia doorbrengt. Dat dorp ligt aan het Titicacameer.Hij werkt samen met de Indiaanse Nayra in een bomenplantproject, voor wie hij meer gaat voelen dan vriendschap. Nayra is een Aymaravrouw, die net als de andere Aymara hecht aan de tradities van haar volk.
Als het verhaal begint - hij is zijn vertrek al aan het voorbereiden - wordt hij geconfronteerd met een afschuwelijke moord in het dorp waar hij verblijft. In twee dorpen in de omgeving zijn eerder twee kinderen op schijnbaar rituele manier aan hun eind gekomen. Het kind is schoongewassen, draagt schone nette kleren, en hij draagt een bloemenkrans in het haar.
Commissaris Sixto onderzoekt de zaak met de primitieve middelen die hij ter beschikking heeft. Geruchten doen de ronde dat het gaat om de herleving van oude rituelen. De bewoners van Bolivia zijn veelal christelijk sinds de komst van de Spanjaarden, maar elementen van de oude natuurgodsdienst hebben zich in de huidige religieuze beleving gemengd. Is dit het motief van de moorden? Is de boodschap van de dader dat er offers gemaakt moeten worden?
De Bolivianen geloven in Pachamama, ‘Moeder Aarde’. Iedere vorm van de natuur heeft een ziel. Het is belangrijk op gelijke voet te leven met de natuur. ‘Do ut des’, geef opdat je krijgt. Neem niet meer van de aarde dan je kan geven, anders neemt de aarde wraak. Nog altijd heeft de inheemse bevolking de gewoonte om voor het drinken een beetje op de grond te plengen. Dieren worden ook geofferd. Maar een mens? Nog erger: een kind?
Er zijn nog meer buitenlanders in de streek, met wie Luc veel te maken heeft: Mauro Benigni, een Italiaanse priester, die zich fel inzet voor een zuiver katholiek geloof en tegen de invloeden van de inheemse godsdienst. Uit Puerto Rico komt dominee Oscar, een fanaticus, die door zijn charismatische uitstraling en zijn preken tegen drankgebruik vooral volgelingen vindt bij de vrouwen.
Luc is bevriend geraakt met een andere Nederlander in de streek: Maarten is een Augustijner monnik die al dertig jaar een parochie in La Paz, een stadje verderop, leidt. Hij is zeer geliefd bij het volk. Hij is bezig met een boek over mensenoffers door de jaren heen en Luc zoekt hem vaak op.
Dan is er nog Jan-Willem Pijnakker, een Leidse antropoloog. Hij doet promotieonderzoek naar de lokale kennis van boeren. Van hem lezen we aanvankelijk alleen stukken uit zijn journaal, die vooral een beeld geven van de culturele achtergrond.
‘Er zouden nog altijd mensenoffers plaatsvinden in Chili, Peru en Bolivia, in de indiaanse gemeenschappen. Die offers zouden een voortzetting zijn van de bloedige religieuze rituelen, die de Inca’s vroeger in deze gebieden praktiseerden om de goden gunstig te stemmen.’
Het moge duidelijk zijn: er zit behoorlijk veel religie in dit boek. Vanuit verschillende visies worden allerlei aspecten belicht die hun weerslag hebben in het dagelijkse leven. En natuurlijk vooral het idee van het brengen van offers, iets dat in iedere religieuze stroming op de een of andere manier een vorm krijgt. Dat alleen al maakt het boek erg boeiend, maar laten we niet vergeten dat er wel een dader moet worden gevonden. De moord op drie kinderen heeft angst en verwarring gezaaid in de kleine gemeenschap. Mensen weten niet bij wie ze hun heil moeten zoeken, en de verschillende predikers doen ieder hun uiterste best om voor elkaar te krijgen waar zij voor staan.
Dan wordt er een aanslag gepleegd op Jan-Willem, waarbij de dader verwijst naar een andere oude mythologie, JW zou een kharisiri zijn (of pishtaco, een mythologische boogeyman-figuur in de Andes-regio van Zuid-Amerika). Daar tussen door laveert Luc. Over zijn werk horen we niet veel. Hij is vooral bezig met de religieuze en culturele implicaties van de gebeurtenissen. Voor hem is dat ook belangrijk omdat hij een ander soort contact met de inheemse Nayra wil. Hij zegt terug te willen komen voor promotieonderzoek, al weet hij goed: hij wil terugkomen voor Nayra.
In het nawoord lezen we dat een deel van dit boek, vooral dat van Jan-Willem, een autobiografisch tintje heeft. Jeroen Windmeijer was zelf als student culturele antropologie zes maanden in een indiaanse gemeenschap aan het Titicacameer. Wat de lezer al wel opgemaakt had uit het boek zelf blijkt uit een indrukwekkende lijst van geraadpleegde bronnen: er is terdege onderzoek verricht bij het schrijven van deze indrukwekkende thriller.
Er zit een sticker op het boek: de Nederlandse ‘Dan Brown’ wordt Windmeijer genoemd. Maar waar Dan Brown naar een flauw omlijstende romance grijpt, is de hoofdpersoon van ‘De offers’ een intelligent persoon die op een eigen manier de kwesties belicht. Ook qua taal biedt Windmeijer meer. Leuk is hoe de vergelijking tussen het Nederlands en het Spaans een rol speelt. Beter dus dan…
Jeroen Windmeijer (Delft, 1969) is antropoloog en was hij reisleider in Venezuela, Mexico, Guatemala en Belize, en in Egypte. Na een tweede studie, Wereldgodsdiensten, heeft hij godsdienst- en maatschappijleer gedoceerd in Leiden. Maar nu is hij voltijd schrijver.
ISBN 9789402703535| Paperback | 348 pagina’s | Harper Collins | augustus 2019
© Marjo, 27 oktober 2019
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER