De rechter en zijn beul
Friedrich Dürrenmatt
Friedrich Dürrenmatt (1921-1990) was Zwitserlands beroemdste schrijver van de twintigste eeuw. Hij schreef toneelstukken, hoorspelen, romans en verhalen. Veel van zijn werk is verfilmd. Dürrenmatt schreef het volgende over zijn drijfveer om misdaadromans te schrijven:
‘Hoe kun je als kunstenaar nog bestaan in een wereld waarin werkelijk alles cultuur is? […] Misschien kan dat het beste door misdaadromans te schrijven, daar kunst te scheppen waar niemand het verwacht. De literatuur moet zo licht worden dat ze op de weegschaal van de literatuurkritiek niets meer weegt. Alleen zo wordt ze weer belangrijk.’
Politieagent Alphons Clenin treft langs de weg van Lamboing een blauwe Mercedes aan. Hij vermoedt in eerste instantie met een dronken of slapende man daarin. Bij een nadere inspectie blijkt de inzittende dood te zijn én de dode is politie-inspecteur van de stad Bern, Ulrich Schmied.
Zo begint deze misdaadroman van Friederich Dürrenmatt. Net als in De verdenking, is ook hier hoofd-commissaris Hans Bärlach de hoofdpersoon en hij is de superieur van de dood in zijn auto gevonden Schmied. Nog voor het onderzoek goed op gang is gekomen, meldt Bärlach zijn meerdere, Dr. Lucius Lutz dat hij al een verdachte voor ogen heeft. Op de vraag van Lutz wie dat is, antwoordt de hoofd-commissaris, dat hij dat nog niet kan vertellen. Zowel Lutz als de lezer is dan teleurgesteld, maar het prikkelt wel de nieuwsgierigheid van de lezer, omdat je tijdens het lezen van dit boek steeds met de wetenschap leeft, dat Bärlach al weet wie de dader is. Dat is precies het doel van het lezen van een misdaadroman, om uiteindelijk te weten wie de dader is van het misdrijf.
Bärlach heeft een slechte gezondheid en daarom vraagt hij Lutz om een assistent in het onderzoek naar de dood van Schmied. Als Lutz vraag aan wie daarbij denkt, antwoordt Bärlach, dat hij inspecteur Tschanz graag als assistent zou willen hebben. Ondanks dat deze terug moet komen van vakantie, vindt Lutz dit een prima idee, aangezien Tschanz zeer zijn best doet criminalistisch op de hoogte te blijven. Een eigenschap die Lutz zeer waardeert.
De manier van schrijven van Dürrenmatt is ontzettend knap en geestig tegelijk. Zoals hij zelf zegt wil hij met zijn misdaadromans kunst scheppen daar waar niemand het verwacht. Dat is precies wat de schrijver doet in deze roman. In het nawoord van Gerhard P Knapp. lezen we ook dat Dürrenmatt in het door hem geschreven essay Theaterprobleme schrijft dat de auteur wil dat 'literatuur' bescheidener is, toegankelijker voor velen. Een combinatie van amusement en diepte. Die combinatie is ruimschoots in De rechter en zijn beul aanwezig.
Die diepgang zit hem met name in de gesprekken die de personages onderling voeren en de daarbij schijnbaar onbeduidende zinnen die worden uitgesproken, maar waarmee de auteur de lezer aan het denken zet. Een heel mooi voorbeeld daarvan lezen we als er tijdens het onderzoek nog meer doden vallen waardoor de politie zich min of meer machteloos voelt en de chef van Bärlach, Lutz, uitgerekend tegen advocaat en parlementariër Von Schwendi zegt:
Ja, dan richten wij mensen uit angst voor elkaar staten op. We omringen ons met allerlei bewakers, met politie, met soldaten, met een openbare mening, maar wat hebben we eraan? Een leeghoofd aan de top van een grote mogendheid, meneer de parlementariër, en weg zijn we, een [crimineel als] Gastmann, en doorbroken zijn onze linies, omzeild zijn de voorposten.
Lutz kan daarbij niet weten welke rol Bärlach in deze situatie heeft gespeeld en dat deze situatie het bewijs zal leveren tegen de door Bärlach steeds verdachte persoon. Die verdachte persoon doet dan hijgend de volgende uitspraak tegen Bärlach, die tevens de titel van het boek zal opleveren: Dan was u de rechter en ik de beul.
Hoe dat precies zit zal de lezer begrijpen als hij dit boeiende boek van Dürrenmatt heeft gelezen.
ISBN 9789025306410| Paperback | 136 pagina's | Uitgeverij Atlas Contact | juni 2017
Oorspronkelijk titel: Der Richter und sein Henker Vertaling uit het Duits door: Ria van Hengel
© Ria, 8 september 2017
Lees de reacties op het forum en/of reageer, klik HIER